-
Fiołki - bratki
Jest połowa marca. Wszelkie stoiska i sklepy z kwiatami zastawione są bratkami, zachwycającymi swą urodą, o pełnych uśmiechu „buziach” na delikatnych płatkach, kwiatuszkami. Niektóre z nich zdobi charakterystyczny wzór, przypominający ludzką twarz. Są wśród nich dorodniejsze, o płatkach większych, są też o drobniutkich, są wyższe i niższe, bardziej lub mnie krzaczaste. Wszystkie w przeogromnej gamie barw.
Jeden z bratków, gorący i amarantowy,
patrzy mi prosto w oczy groźnie jak samuraj.
Cała grządka spogląda ciężkim wzrokiem sowy,
fiołkowa, granatowa, czerwona, ponura.
Ten niebieski już więdnie. Tamten żółty tetryk,
złośliwie i ze wstrętem marszczy nos wklęśnięty,
a jakiś bratek – siostra, w rzęsach ma dwa metry,
łzę rosy liściem ściera z policzków wygiętych.
Największy brat, jak pasza w turbanie z fioletów,
z goryczą w dół opuścił pociemniałe wargi
wśród liści, obróconych ku górze sztyletów,
skąd dymna wilgoć róży paruje jak nargil. (...)
„Wściekłe bratki” – Maria Pawlikowska- Jasnorzewska
Takim bogactwem barw niewiele roślin może dorównać bratkom. Kwitną od drugiej połowy marca (jeżeli sprzyja pogoda) do czerwca. Kupujemy sadzonki zazwyczaj wiosną, ale możemy też łatwo rozmnożyć je sami. Bratki wysiewamy w czerwcu- lipcu. Potem siewki rozsadzamy / można od razu na miejsce stałe/, pielęgnujemy jak wszystkie młode roślinki. Podlewamy, zasilamy i już u progu zimy mogą zakwitnąć. Zimę przetrwają pod śniegiem lub okryte gałązkami iglaków i już na przedwiośniu masowo zakwitną.
Bratki to właściwie fiołki ogrodowe (Viola x wittrockiana). Dzisiejsze odmiany to mieszańce powstałe w wyniku skrzyżowania trzech dzikich gatunków fiołka: fiołka trójbarwnego, fiołka żółtego i fiołka ałtajskiego. Prace hodowlane prowadzone są od ponad 100 lat. Obecne odmiany różnią się więc barwą, wielkością kwiatów, wysokością, porą kwitnienia, pokrojem.Fiołek był od wieków wykorzystywany jako składnik perfum, środków farmaceutycznych, słodyczy, likierów. Już w starożytności Arabowie produkowali fiołkowe perfumy. Mitologia grecka mówi, że Zeus poprosił Ziemię , by stworzyła najpiękniejszy kwiat dla Io, którą kochał. Tak powstały fiołki / po grecku „ion”/. Grecy wierzyli, że to kwiat płodności, długowieczności i optymizmu. Znany jest też mit, który mówi, że fiołki wyrosły z krwi Ajaksa. Fiołek jest symbolem Aten.
Bratek to nazwa ludowa istniejąca obok innych, mniej popularnych, a nawet dziś już zapomnianych : sierotki, macoszki, kwiaty Św. Trójcy. Ta ostatnia związana jest z symboliką chrześcijańską. Kwiatek ma trzy płatki i z tego względu jest symbolem Św. Trójcy.
Pochodzenie nazwy bratek próbują wyjaśnić legendy. Jedna z nich opowiada o chłopcu imieniem Bratek. Był to syn niegodziwego ojca, dziedzica, który niezwykle okrutnie traktował poddanych. Gdy syn ujął się za krzywdzonymi, został przez ojca zabity. Rozpętała się potem straszna nawałnica, a po jej ustąpieniu zniknął okrutny ojciec i jego ludzie. Chłopi usypali mogiłę zmarłemu Bratkowi i postawili obok kapliczkę. Następnego dnia zastali całą polanę i grób w kwiatach, delikatnych, pachnących, które nazwali bratkami. Tyle legenda, zresztą , jak wspomniałam, nie jedyna. Inna opowiada o bracie i siostrze, i braterskiej miłości. Ona właśnie jest bliższa wyjaśnienia nazwy bratek. Bo bratek to zdrobnienie słowa brat. Dziś ta forma prawie nie istnieje, zachowała się w niektórych powiedzeniach, np. : Nie śmiej się bratku z cudzego wypadku...
Ciekawa jest też symbolika tych kwiatów. W tzw. języku kwiatów symbolizują troskę i myślenie o kimś, pamięć, wspomnienie. W tym znaczeniu występują w słowach Ofelii : „ A to bratki, żebyś o mnie myślał...”
Podobnie u Leśmiana w wierszu „Odjazd”:
„Gdym odjeżdżał na zawsze znajomym gościńcem,
Patrzyły na mnie bratków wielkie, złote oczy,
Podkute szafirowym dookoła sińcem.” (...)
Lubimy zatem te kwiatki nie tylko dla ich urody, ale też dlatego że tyle wokół nich narosło mitów i opowieści. Nie miejsce tu, by je wszystkie przytaczać, na pewno jednak moja opowieść sprawi, że polubimy bratki jeszcze bardziej.
Powrót... »