-
21 marca - Dzień Wierzby
„Nad wodą szarą, wodą smętną
Posępna, cicha wierzba stoi
I w wodę szarą, wodę smętną,
Patrzy i rosą płacze w nią - -
O czem ta wierzba śni i roi...„ (Kazimierz Przerwa-Tetmajer)
Wierzba od dawna była i jest charakterystycznym elementem polskiego krajobrazu, niemal w nim króluje, symbolizując polskość. Rośnie u nas aż 28 gatunków tego „polskiego drzewa”. Najpopularniejsze z nich to wierzba biała, czyli srebrzysta (w tym odmiana płacząca), wierzba krucha, iwa, rokita i wierzba wiciowa. Krzewiły się wierzby wszędzie, szczególnie w dolinach rzek i na terenach podmokłych. Wysadzano nimi również polne drogi.
Korzyści z wierzby są ogromne i dla ludzi, i dla fauny. Zamieszkuje te drzewa wiele ptaków. W dziuplach gnieżdżą się : sowa pójdźka, dudek, kraska. Spróchniałe wnętrza drzew stanowią kryjówki dla jeży, zajęcy, różnych gryzoni i owadów. Kora wierzby ma zastosowanie w medycynie ludowej. Wywar z kory leczy bóle głowy, przeziębienia i infekcje. Dzisiaj wiemy, że to zasługa odkrytego w wierzbie kwasu salicylowego, który obecnie wytwarzany jest syntetycznie i stanowi składnik aspiryny. Sproszkowana kora wierzby nadal używana jest jako składnik rozmaitych mieszanek ziołowych, stosowanych np. w leczeniu reumatyzmu.
Drewno wierzby jest miękkie i nietrwałe, ale jej długie i giętkie pędy wykorzystuje się do wyrobu koszy, do umacniania nasypów i skarp. Gałęzi ogławianych wierzb używano jako opału. Najnowszym zastosowaniem wierzby jest produkowanie energii z procesów spalania tzw. wierzby energetycznej czyli wiciowej.
Wierzba z powodzeniem może zastąpić higrometr. Gdy zbliża się burza, długotrwałe opady deszczu lub gdy temperatura gwałtownie spada, a parowanie jest ograniczone, drzewa, zamiast prowadzić transpirację, oddają do środowiska wodę w postaci kropelek – wyglądają, jakby płakały. Niezwykle silna jest też w naszej kulturze symbolika wierzby. W tradycji ludowej drzewo to ma wiele znaczeń. Jest kojarzone z łagodnością i płodnością, ale bywało też niebezpieczne – w przydrożnych, koślawych wierzbach często czaił się Czart. Mówi się więc o wierzbie jako drzewie życia i śmierci. Symbolikę tę w najróżniejszych odcieniach znajdujemy przede wszystkim w poezji wszystkich epok. W dzisiejszych czasach najbardziej wymownym obrazem tej symboliki jest plakat Tadeusza Trepkowskiego z Konkursu Chopinowskiego z 1955 r., na którym zestawia on rząd wierzb z klawiaturą fortepianu. Bo wierzby albo pocieszają i koją, albo też wyrażają ból. Tak więc to melancholijne drzewo oddaje tęsknotę za Polską i polskością brzmiącą w utworach Wielkiego pianisty i kompozytora.
W kościele katolickim święci się palmy z wierzbowych bazi w Niedzielę Palmową (kiedyś zwaną Niedzielą Wierzbową). W dawnych czasach pobłogosławionymi wierzbowymi gałązkami święcono pola i zagrody, by zapewnić ludziom i zwierzętom zdrowie, płodność i dobrobyt.
Nic więc dziwnego, że gdy okazało się, iż wierzby białe zaczęły masowo znikać z naszego krajobrazu na skutek regulacji rzek i obniżania się poziomu wód gruntowych, podjęto działania, mające na celu ochronę wierzb już istniejących i sadzenie nowych. Akcja rozpoczęła się w 1996 r. i trwa do dziś. Ustalono dzień 21 marca Dniem Wierzby. Do akcji włączyły się szkoły, zarządy parków krajobrazowych, przystąpili do niej harcerze. 21 marzec to również ulubiony dzień przez uczniów, Dzień Wagarowicza. Połączono w ten sposób przyjemne z pożytecznym.W ogrodach też chętnie sadzimy wierzby, tym bardziej że łatwo dają się formować. Ozdobą wierzby białej są kwiaty męskie, potocznie zwane „kotkami” lub „baziami”, które pojawiają się w kwietniu wraz z rozwojem liści. Formowanie polega na tzw. ogławianiu i nadawaniu drzewu kulistej korony. Spełniają wierzby rolę wiatrochronną, kumulują wodę i oddają jej nadmiar, są biologicznym filtrem .
Sadzenie wierzby jest niezwykle proste. Wczesną wiosna odcinamy młodą gałązkę i w wilgotnym miejscu wsadzamy do ziemi na głębokość ok. 15 cm. Może się to udać również wtedy, gdy kupioną gałązkę z baziami umieścimy w glebie. Powrót... »